Dostosowanie budynków wielorodzinnych do wymagań osób niepełnosprawnych

Nadrzędnym elementem wyrównywania szans dla osób niepełnosprawnych, stanowiących znaczący odsetek społeczeństwa, jest zagwarantowanie maksymalnej dostępności przestrzeni publicznych, takich jak: siedziby urzędów, przychodnie lekarskie, dworce, parki, miejsca rekreacji, obiekty szkolnictwa, oraz do miejsc powszechnego użytku, takich jak budynki mieszkalne i sklepy. Poprzez dostępność przestrzeni i wymienionych obiektów należy rozumieć możliwość samodzielnego korzystania z nich przez osoby niepełnosprawne korzystające z wózków inwalidzkich, chodzików, a także przez osoby niewidome.

Dostępność w świetle prawa

Warto podkreślić, iż o ile w przypadku obiektów budowlanych (i ich otoczenia) istnieją powszechne regulacje prawne dotyczące ich dostępności i adaptacji do potrzeb osób niepełnosprawnych, to w odniesieniu do przestrzeni publicznych brakuje ujednoliconych standardów oraz koncepcji w tym zakresie. W obecnie funkcjonującym porządku prawnym nie określono wytycznych dotyczących dostępności przestrzeni publicznych. Chociaż w niektórych polskich miastach wprowadzane są standardy dostępności przestrzeni miejskich, to ze względu na ich lokalny charakter często są one niejednolite oraz nie gwarantują pewnych i sprawdzonych rozwiązań. Obecnie obowiązujące przepisy ograniczają się przede wszystkim do eliminacji barier w dostępie do przestrzeni i budynków. Ma to swój wyraz w aktach normatywnych, w których określono odpowiednie wymagania dla zapewnienia niezbędnych warunków do korzystania z obiektów użyteczności publicznej i mieszkaniowego budownictwa wielorodzinnego przez osoby niepełnosprawne. Głównym natomiast problemem w szerokim wdrażaniu programu aktywizacji osób niepełnosprawnych jest brak globalnej koncepcji zapewniającej dostępność przestrzeni publicznej dla tej grupy. W związku z tym niezbędne jest wprowadzenie zharmonizowanych i jednolitych standardów oraz nowoczesnych rozwiązań.

W ramach działalności na rzecz społeczeństwa Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju sporządziło „Program Dostępność Plus”. Ten rządowy program został wprowadzony uchwałą Rady Ministrów nr 102/2018 z dnia 17 lipca 2018 r., a w styczniu 2019 r. na stronie internetowej https://budowlaneabc.gov.pl opublikowano aktualizację przedmiotowego dokumentu. Jego misją jest zainicjowanie działań prowadzących do zniesienia barier oraz aktywizacji osób niepełnosprawnych. Pozwoli to tej grupie obywateli korzystać z wszelkich dóbr społecznych dostępnych do tej pory wyłącznie dla tych osób, które nie mają problemów z poruszaniem się. Wpisuje się to w ogólnie pojętą politykę wyrównywania szans i jest jednym z zasadniczych jej elementów. Główną koncepcją powyższej inicjatywy władz państwowych jest podniesienie jakości i zapewnienie niezależności życia dla osób o szczególnych potrzebach (w tym osób niepełnosprawnych) poprzez poprawę dostępności:

• przestrzeni publicznej,
• architektury,
• transportu,
• produktów i usług.
   

Czy uda się wdrożyć skuteczne rozwiązania i zrealizować cele programu, okaże się w przyszłości. Niemniej jednak istotne jest, że zostały podjęte działania mające na celu globalne uregulowanie kwestii szeroko rozumianej dostępności dla osób o szczególnych potrzebach, w tym osób niepełnosprawnych. Tylko w ten sposób można dążyć do zapewnienia tej dużej grupie osób równych szans w społeczeństwie.
Poniżej zostały przedstawione podstawowe zasady, którymi zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz z wytycznymi ww. programu powinni kierować się projektanci oraz osoby odpowiedzialne za obiekty budowlane i ich otoczenie, mając na uwadze dobro osób niepełnosprawnych.

Budownictwo a wymagania w zakresie osób niepełnosprawnych

Jak wynika z treści przepisu zawartego w treści art. 5 ust. 1 pkt 4 i pkt 4a ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 682 z późn. zm.): Obiekt budowlany jako całość oraz jego poszczególne części, wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając (...) niezbędne warunki do korzystania z obiektów użyteczności publicznej i mieszkaniowego budownictwa wielorodzinnego przez osoby niepełnosprawne, o których mowa w art. 1 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz. U. z 2012 r., poz. 1169 oraz z 2018 r., poz. 1217), w tym osoby starsze, oraz minimalny udział lokali mieszkalnych dostępnych dla osób niepełnosprawnych, o których mowa w art. 1 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku...