Gwałtowne działanie czynników zewnętrznych na obiekt budowlany a obowiązki właściciela i zarządcy, cz. 1

Do najbardziej drastycznych okoliczności, z którymi spotykają się osoby odpowiedzialne za budynki mieszkalne, biurowe, służby zdrowia czy kultury i oświaty, zaliczyć można pożary czy znaczne zalania. Niebezpieczne są także uszkodzenia instalacji wewnętrznych i zewnętrznych (szczególnie gazowych) wraz z urządzeniami. Natomiast w budynkach przemysłowych sytuacjami wymagającymi natychmiastowej interwencji są uszkodzenia instalacji oraz urządzeń, które mają bezpośredni wpływ na funkcjonowanie konstrukcji obiektu.

W przypadku budowli, czyli murów oporowych, słupów reklamowych i energetycznych czy wysokich ogrodzeń, niebagatelny wpływ na stabilność konstrukcji mają czynniki atmosferyczne, takie jak silne wiatry, duże opady śniegu lub deszczu. Należy podkreślić, iż w przypadku, gdy występuje realne niebezpieczeństwo dla życia i zdrowia ludzi oraz ich mienia i środowiska, obowiązkiem każdego podmiotu odpowiedzialnego za obiekt budowlany, w którym występuje stan zagrożenia bezpieczeństwa, jest podjęcie natychmiastowych działań, aby jak najszybciej usunąć to zagrożenie. Szczegółowe wytyczne dla właścicieli i zarządców obiektów zostały zamieszczone w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 1186 z późn. zm.). Regulacje dotyczące zapewnienia bezpieczeństwa oraz sytuacji mogących wpływać na stan techniczny obiektu budowlanego oraz jego wyposażenia instalacyjnego zostały zawarte w rozdziale VI przedmiotowej ustawy – Utrzymanie obiektów budowlanych.

Temat działania niszczących czynników zewnętrznych jest niezwykle istotny z punku widzenia bezpieczeństwa osób korzystających z obiektów budowlanych, dlatego w dalszej części opracowania zostaną przedstawione przepisy ustawowe dotyczące sytuacji krytycznych. Opisane zostaną wpływy zewnętrzne, czy to naturalne, czy antropogeniczne, które mogą mieć miejsce podczas eksploatacji obiektu budowlanego oraz zobrazowane przykładami różnych zdarzeń sprowadzających niebezpieczeństwo i różnych reakcji na problem podmiotów odpowiedzialnych.

Regulacje prawne w zakresie stosownych reakcji osób odpowiedzialnych za obiekt budowlany w sytuacji nagłego działania czynników niszczących

Z punktu widzenia bezpieczeństwa eksploatacji obiektu budowlanego najważniejsze dyspozycje zawarte zostały w rozdziale VI Prawa budowlanego. W tej części ustawy zdefiniowano obowiązki właścicieli, zarządców oraz użytkowników obiektów budowlanych. Wytyczne te są ściśle powiązane z rozmaitymi sytuacjami, które mogą mieć miejsce w okresie użytkowania obiektu. Jednakże pierwszym i priorytetowym obowiązkiem właścicieli i zarządców jest ten sformułowany w art. 61 ustawy Prawo budowlane, w którym podniesiono, iż utrzymywanie obiektu budowlanego w należytym stanie technicznym oraz estetycznym powinno mieć miejsce bez względu na okoliczności. Jeżeli korzystanie z obiektu przebiega bez przeszkód – w punkcie pierwszym przywołanego przepisu obowiązek sprecyzowano następująco: Właściciel lub zarządca obiektu budowlanego jest obowiązany utrzymywać i użytkować obiekt zgodnie z zasadami, o których mowa w art. 5 ust. 2. Odesłanie do art. 5 ust. 2 jest nieprzypadkowe. Powyższa regulacja wskazuje, iż każdy obiekt budowlany powinno się użytkować w sposób zgodny z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony środowiska oraz utrzymywać w należytym stanie technicznym i estetycznym, nie dopuszczając do nadmiernego pogorszenia jego właściwości użytkowych i sprawności technicznej. Wśród zasad uzupełniających wymieniono spełnienie wymagań podstawowych, dotyczących bezpieczeństwa konstrukcji, pożarowego i użytkowania, odpowiednich warunków higienicznych i zdrowotnych oraz ochrony środowiska, ochrony przed hałasem i drganiami, odpowiedniej charakterystyki energetycznej budynku oraz racjonalizacji użytkowania energii. Dalej wśród obowiązków osób odpowiedzialnych za obiekt wskazano zapewnienie warunków użytkowych, które muszą być zgodne z przeznaczeniem obiektu, w szczególności w zakresie zaopatrzenia w wodę i energię elektryczną oraz – odpowiednio do potrzeb – w energię cieplną i paliwa czy kwestii usuwania ścieków, wody opadowej i odpadów. Ponadto, w zależności od kategorii obiektu budowlanego, konieczne jest zapewnienie:

• możliwości dostępu do usług telekomunikacyjnych, w szczególności w zakresie szerokopasmowego dostępu do internetu,
• możliwości utrzymania właściwego stanu technicznego,
• niezbędnych warunków do korzystania z obiektów użyteczności publicznej i mieszkaniowego budownictwa wielorodzinnego przez osoby niepełnosprawne, w tym osoby starsze,
• warunków bezpieczeństwa i higieny pracy,
• ochrony ludności, zgodnie z wymaganiami obrony cywilnej,
• ochrony obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz obiektów objętych ochroną konserwatorską.

Regulacje ustawowe powinny jednak w szczególny sposób kształtować świadomość osób odpowiedzialnych w sytuacjach kryzysowych. Czynią temu zadość przepisy art. 61 pkt 2 Prawa budowlanego, które należy traktować jako wskazówki do działania w sytuacjach szczególnych. W ustawie wyraźnie podkreślono, że do obowiązków właściciela i zarządcy obiektu budowlanego należy zapewnienie, przy zachowaniu należytej staranności, bezpiecznego użytkowania obiektu budowlanego w przypadku sytuacji destrukcyjnego działania czynników zewnętrznych, związanych z działaniem człowieka lub sił natury, w wyniku których następuje uszkodzenie obiektu budowlanego lub bezpośrednie zagrożenie takim uszkodzeniem, mogące spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub środowiska. W przepisie tym wymieniono takie czynniki jak:

• wyładowania atmosferyczne,
• wstrząsy sejsmiczne,
...