Kotły i systemy ogrzewania w świetle aktualnych wymagań prawnych dotyczących możliwości ich stosowania

W ostatnich latach, szczególnie podczas sezonu grzewczego, w dużych aglomeracjach miejskich w Polsce dominującym tematem stał się smog. Wielu z nas, wychodząc z domu bądź patrząc przez okno miało okazję zobaczyć unoszącą się nad miastem szarawą aurę, która niczym mgła znacząco ograniczała widoczność. Opisywane zjawisko to oczywiście smog, który staje się coraz częstszym bywalcem polskich miast. Powstaniu smogu sprzyjają specyficzne warunki, takie jak bezwietrzna pogoda, ukształtowanie terenu (w formie niecki lub kotliny) oraz powstała w atmosferze tzw. inwersja temperatur (stanowiąca barierę dla pionowych ruchów konwekcyjnych powietrza). Oczywiście główną przyczyną powstania smogu jest wysokie stężenie pyłu zawieszonego w powietrzu (PM 10 oraz PM 2,5). Bez wysokiego stężenia pyłu zawieszonego w powietrzu zjawisko smogu nie miałoby miejsca nawet podczas występowania niesprzyjających warunków naturalnych. Problem smogu w Polsce stał się zauważalny w Europie. Warto przytoczyć, że spośród 20 miast europejskich o najwyższym średniorocznym stężeniu pyłu zawieszonego PM 2,5, aż piętnaście z nich znajduje się w Polsce. Pozostałe pięć miast zlokalizowanych jest w Bułgarii. Oznacza to, że Polska wśród krajów Unii Europejskiej jest niechlubnym liderem w tej kategorii. W związku z zaistniałą sytuacją Komisja Europejska może wkrótce wszcząć postępowanie wobec Polski za niedotrzymanie standardów jakości powietrza w zakresie pyłu zawieszonego PM 10. Konsekwencją niedotrzymywania standardów jakości powietrza przez Polskę mogą być bardzo wysokie kary finansowe. W związku z powyższym – Polska chcąc uniknąć takich sankcji jest zobligowana do wdrożenia skutecznych i efektywnych działań dążących do zmniejszenia stężenia pyłu zawieszonego. Problem jest na tyle istotny, że w dniu 15 listopada 2019 r. Rząd zdecydował się na podzielenie obecnego Ministerstwa Środowiska i wydzielenie z jego struktur osobnej jednostki w postaci Ministerstwa Klimatu. Takie działanie w założeniu ma za zadanie skupienie większej uwagi na walce ze smogiem.
 

Co jest źródłem smogu w Polsce?

Zgodnie z wynikami różnych opracowań badawczych na poziom stężenia pyłu zawieszonego w powietrzu w 50–55% ma wpływ tzw. niska emisja. Oznacza to, że głównym czynnikiem wpływającym na stężenie pyłu zawieszonego w powietrzu (będącego zasadniczym czynnikiem sprzyjającym powstaniu smogu) jest emisja pyłu zawieszonego z naszych domów. Dotychczas w społeczeństwie panowała opinia, że za wysoki poziom zanieczyszczenia powietrza (w tym także zanieczyszczenia pyłami) odpowiada głównie przemysł oraz transport. Naturalnie nasuwa się kolejne pytanie: co jest powodem, że tzw. niska emisja ma znaczący wpływ na poziom stężenia pyłu zawieszonego w Polsce? Odpowiedź niestety nie jest jednoznaczna, ponieważ wiele czynników ma wpływ na taki stan rzeczy. W ramach najważniejszych z tych czynników należy wymienić:

• energetykę indywidualną opartą na paliwie węglowym,
• dużą liczbę eksploatowanych indywidualnych systemów ogrzewania o niskiej sprawności,
• dużą liczbę obszarów (dzielnic) ogrzewanych za pośrednictwem pieców węglowych (np. piece kaflowe, piece typu „koza” itd.) – najmniej sprawne systemy ogrzewania umożliwiające spalanie najniższej jakości paliwa, a także odpadów,
• niedostatecznie rozbudowana sieć ciepłownicza,
• dostępność na rynku kotłów węglowych charakteryzujących się niską sprawnością,
• dostępność na rynku tańszych paliw o niskiej jakości (np. miały węglowe, flotokoncentraty, itd.)
• ubóstwo energetyczne i niska świadomość społeczna, czego wynikiem może być spalanie odpadów w piecach.

W związku z powyższym – chcąc zmniejszyć poziom pyłu zawieszonego w powietrzu, polskie władze (zarówno na szczeblu krajowym jak i samorządowym) podjęły działania zmierzające do:

• nakazu stosowania kotłów grzewczych (głównie węglowych) o wymaganych sprawnościach i parametrach emisyjnych,
• nakazu dostosowania (w określonej perspektywie czasowej) obecnie stosowanych kotłów/pieców węglowych do określonych parametrów emisyjnych,
• zakazu stosowania niskojakościowych paliw (np. miałów węglowych czy flotokoncentratów).

Oczywiście cały ten proces nie jest i nie będzie łatwy do przeprowadzenia. Wymiana kotła węglowego na kocioł węglowy piątej klasy lub ogrzewanie gazowe czy elektryczne pociąga za sobą spore koszty inwestycyjne, a także wymusza stosowanie (w przypadku nowoczesnych kotłów węglowych) odpowiedniego, często droższego paliwa. Należy tu pamiętać o specyfice dzielnic ze starą zabudową wielorodzinną. Tam lokale mieszkalne ogrzewane są głównie miejscowymi źródłami ogrzewania (np. piece kaflowe, żarowe, etc.), które cechują się najniższą sprawnością oraz najwyższymi wskaźnikami emisji zanieczyszczeń (w tym także pyłu zawieszonego). Dlatego chcąc skutecznie walczyć ze smogiem do problemu należy podejść kompleksowo i zapewnić odpowiednie mechanizmy finansowania, stanowiące zachętę dla zarządców i właścicieli budynków i lokali mieszkalnych.

Czym jest smog?

Smog (zwany również „dymomgłą”) jest nienaturalnym zjawiskiem atmosferycznym polegającym na współwystępowaniu zanieczyszczenia powietrza powstałego wskutek działalności człowieka (w polskich warunkach jest to głównie pył zawieszony) oraz niekorzystnych zjawisk naturalnych, takich jak zamglenie, bezwietrzna pogoda czy zanik prądów wznoszących powietrza. Dodatkowym czynnikiem sprzyjającym jest również nieckowate ukształtowanie terenu. Jak już wspomniano, w Polsce za zjawisko smogu odpowiada głównie wysoki poziom pyłu zawieszonego. Pył zawieszony (PM 10) stanowi mieszaninę zawieszonych w powietrzu cząsteczek o średnicy nie większej niż 10 μm. Podkreślić należy, że w skład pyłu zawieszonego mogą wchodzić takie substancje, jak np. benzo(a)piren, dioksyny i furany, cechujące się wysoką toksycznością, w tym działaniem kancerogennym (rakotwórczym).
 

Czy smog jest groźny?

Zawarte w smogu związki chemiczne, pyły i znaczna wilgotność występując wspólnie stanowią zagrożenie dla zdrowia człowieka. W wyniku ekspozycji na smog zwiększa s...