Samodzielne funkcje techniczne w budownictwie – prawa i obowiązki

Poniżej przedstawione zostanie czytelne zestawienie kategorii specjalistów funkcjonujących w budownictwie oraz zakres ich praw i obowiązków w ramach pełnienia samodzielnych funkcji w branży budowlanej.

Samodzielne funkcje technicznych i uprawnienia budowlane

Zgodnie z definicją zawartą w art. 12 ust. 1 ustawy Prawo budowlane1 za samodzielną funkcję techniczną w budownictwie uważa się działalność związaną z koniecznością fachowej oceny zjawisk technicznych lub samodzielnego rozwiązania zagadnień architektonicznych i technicznych oraz techniczno-organizacyjnych, a w szczególności działalność obejmującą:

• projektowanie, sprawdzanie projektów architektoniczno-budowlanych i technicznych oraz sprawowanie nadzoru autorskiego;
• kierowanie budową lub innymi robotami budowlanymi;
• kierowanie wytwarzaniem konstrukcyjnych elementów budowlanych oraz nadzór i kontrolę techniczną wytwarzania tych elementów;
• wykonywanie nadzoru inwestorskiego;
• sprawowanie kontroli technicznej utrzymania obiektów budowlanych.
   

Obszar tej działalności wskazuje, że osoby pełniące samodzielne funkcje techniczne mają najistotniejszy wpływ na ogólnie pojęte budownictwo i obiekty budowlane. Są pomysłodawcami przestrzeni i funkcji, decydują o wprowadzeniu konkretnych rozwiązań materiałowych i konstrukcyjnych, dobierają konkretne technologie podczas wznoszenia obiektów, nadzorują i organizują roboty budowlane. Po zakończeniu budowy przeprowadzają kontrole obiektów budowlanych, a tym samym odpowiadają za bezpieczeństwo ich użytkowników, o czym mówi art. 12 ust. 6 ustawy: „Osoby wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie są odpowiedzialne za wykonywanie tych funkcji zgodnie z przepisami i zasadami wiedzy technicznej oraz za należytą staranność w wykonywaniu pracy, jej właściwą organizację, bezpieczeństwo i jakość”. Tym samym oczywiste jest, że zgodnie z art. 12 ust. 2 samodzielne funkcje techniczne w budownictwie „mogą wykonywać wyłącznie osoby posiadające odpowiednie wykształcenie techniczne i praktykę zawodową, dostosowane do rodzaju, stopnia skomplikowania działalności i innych wymagań związanych z wykonywaną funkcją, stwierdzone decyzją, zwaną dalej «uprawnieniami budowlanymi», wydaną przez organ samorządu zawodowego”. Ponadto w art. 12 ust. 7 ustawy określono, że podstawę do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie „stanowi wpis na listę członków właściwej izby samorządu zawodowego, potwierdzony zaświadczeniem wydanym przez tę izbę, z określonym w nim terminem ważności”.

Rodzaje uprawnień budowlanych

Uprawnienia budowlane dają prawo do projektowania lub kierowania robotami budowlanymi. W decyzji o ich nadaniu zostaje określona specjalność oraz ewentualna specjalizacja techniczno-budowlana i zakres prac projektowych lub robót budowlanych objętych daną decyzją o uprawnieniach.
W zależności od rodzaju uprawnień budowlanych osoba, która je posiada, może wykonywać odpowiednie funkcje, co przedstawia poniższa tabela:
Każdy specjalista uprawnienia budowlane ma nadane w konkretnej dziedzinie budownictwa. Ustawa Prawo budowlane w art. 14 ust. 1 wymienia specjalności, w których udzielne są uprawnienia budowlane, w ramach których mogą być wyodrębniane specjalizacje techniczno-budowlane (art. 14 ust. 2 ustawy). Dyspozycje ustawowe określają, iż uprawnienia budowlane są udzielane w specjalnościach:

1. architektonicznej;
2. konstrukcyjno-budowlanej;
3. inżynieryjnej:
   a)    mostowej,
   b)    drogowej,
   c)    kolejowej w zakresie kolejowych obiektów budowlanych,
   d)    kolejowej w zakresie sterowania ruchem kolejowym,
   e)    hydrotechnicznej,
   f)    wyburzeniowej;
4. instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń:
   a)    telekomunikacyjnych,
   b)    cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych,
   c)    elektrycznych i elektroenergetycznych.
    

Zakres uprawnień budowlanych

Do 13 lutego 2019 r. przepisy rozporządzenia2 w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie dokładnie określały, jaki specjalista może je pełnić. W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 lutego 2018 r., sygn. akt: K 39/15, najistotniejszym regulacjom przedmiotowego rozporządzenia nadano rangę ustawową. Po części wprowadzono je nowelizacją do ustawy Prawo budowlane 30 kwietnia 2019 r., dodając art.15a. W kolejnych dyspozycjach tego przepisu (punkty od 1 do 24) ustawa określiła rodzaj uprawnień i zakres pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie w ramach danych uprawnień, co przedstawia poniższe zestawienie.

Ustawowe obowiązki oraz prawa osób wykonujących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie

Zgodnie z dyspozycjami ustawy Prawo budowlane, wśród samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie można wyróżnić projektanta, kierownika budowy, inspektora nadzoru inwestorskiego i specjalistę dokonującego kontroli technicznej utrzymania obiektów budowlanych. Przepisy dokładnie określiły ich prawa, obowiązki oraz zakres odpowiedzialności.
 

Tabela 1. Rodzaj uprawnień budowlanych jako podstawa do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, zgodnie z art. 13 ust. 3 i ust. 4 ustawy Prawo budowlane