Opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi w praktyce zarządców

Charakter opłaty za gospodarowanie odpadami

Na mocy ustawy z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 152, poz. 897) wprowadzono zasadnicze zmiany w obowiązującym systemie gospodarowania odpadami komunalnymi. Polegają one przede wszystkim na obligatoryjnym przejęciu przez gminy obowiązków w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi i rezygnacji z dotychczasowego systemu umów cywilnoprawnych każdej wspólnoty czy spółdzielni z podmiotem odbierającym odpady na rzecz jednolitych zasad finansowania odbierania i zagospodarowania odpadów komunalnych na terenie całego kraju i przejęcie tych obowiązków przez gminy.

Sposób ustalania wysokości opłaty

Ma ona charakter publicznoprawny, o czym świadczy m.in. to, że obowiązek jej ponoszenia wynika z ustawy oraz to, że organem uprawnionym do jej pobierania jest organ publicznoprawny, czyli gmina. Powyższe przesłanki przemawiają za tym, by opłatę uznać za daninę publiczną. Pojęcie daniny publicznej ma szersze znaczenie niż pojęcie podatku. Charakter opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi został przesądzony przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 28 listopada 2013 r., sygn. akt: K.17/12, w którym TK stwierdził, iż opłata ustanowiona w art. 6h u.c.p.g., do której odnoszą się art. 6k i art. 6l w związku z art. 6j ust. 2a u.c.p.g. jest daniną publiczną w konstytucyjnym rozumieniu.

Opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi została nałożona ustawą i ma charakter powszechnego jednostronnie ustalonego świadczenia pieniężnego, od którego wniesienia uzależnione jest dopiero świadczenie innego podmiotu polegające na odbiorze odpadów komunalnych. Jest także świadczeniem pieniężnym o charakterze przymusowym. Podmioty zobowiązane do uiszczania opłaty nie mają swobody kształtowania treści stosunku prawnego, w szczególności wysokości opłaty, ewentualnego jej obniżenia lub odstąpienia od niej oraz terminu zapłaty. Elementy te określa bowiem ustawa oraz akt prawa miejscowego w zakresie wskazanym w ustawie. Opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi należy do dochodów publicznych i jest przeznaczona na realizację celów publicznych. 
Ponadto jest należnością podlegającą egzekucji administracyjnej. Trybunał Konstytucyjny w wymienionym wyroku podkreślił, że taka charakterystyka opłaty przemawia zarazem za uznaniem jej za daninę, która nie ma charakteru podatkowego. Jest ona bowiem świadczeniem pieniężnym, przymusowym bezzwrotnym, jednostronnym, publicznoprawnym, ale odpłatnym i mającym realizować różne cele wynikające z przepisów ustawy o utrzymaniu czystości. Uznanie, że opłata 
za gospodarowanie odpadami jest daniną publiczna w rozumieniu art. 217 Konstytucji RP wywołuje następstwa w postaci rygorów, jakie towarzyszą wprowadzaniu danin publicznych.

Obowiązki

Zgodnie z art. 2 ust. 3 u.c.p.g., jeżeli nieruchomość jest zabudowana budynkiem wielolokalowym, w którym ustanowiono odrębną własność lokalu, obowiązki właściciela nieruchomości wspólnej oraz właściciela lokalu obciążają wspólnotę mieszkaniową albo spółdzielnię mieszkaniową. Zarówno przed 1 lutego 2015 r., jak i po tej dacie, w przypadku wyodrębnienia lokali w budynkach wielolokalowych podatnikiem jest spółdzielnia mieszkaniowa (lub wspólnota mieszkaniowa), natomiast osoba sprawująca zarząd nieruchomością wspólną obciążona jest na podstawie powołanego wyżej przepisu obowiązkami podatnika, tj. złożeniem deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz zapłata tej opłaty.

 Co istotne, Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z 21 kwietnia 2016 r., sygn. akt: II FSK 2722/14 oraz sygn. akt: II FSK 936/15, wyraźnie wskazał, że sformułowanie „obciążają”, użyte w powołanym wyżej przepisie ustawy nie czyni przy tym z osoby sprawującej zarząd nieruchomością wspólną płatnika opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Zgodnie z art. 8 Ordynacji podatkowej (dalej o.p.), płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczania i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

Na gruncie u.c.p.g. konstrukcja płatnika nie ma zastosowania. Taki podmiot jest jednak podatnikiem tej opłaty. Zgodnie z art. 7 § 1 o.p., podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu. Osoba sprawująca zarząd nieruchomością wspólną obciążona jest zatem, na mocy art. 2 ust. 3 u.c.p.g., obowiązkami podatnika, tj. złożenia deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami ko...