Odpowiedzialność zbiorowa w opłacie za gospodarowanie odpadami komunalnymi

Wstęp

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2019 r., poz. 1579, dalej jako: ustawa), właściciele nieruchomości zapewniają utrzymanie czystości i porządku poprzez zbieranie w sposób selektywny powstałych na terenie nieruchomości odpadów komunalnych zgodnie z wymaganiami określonymi w regulaminie oraz sposobem określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 4a ust. 1 ustawy. W przypadku niedopełnienia obowiązku selektywnej zbiórki odpadów komunalnych wójt, burmistrz lub prezydent miasta powinien natomiast wszcząć postępowanie i określić w drodze decyzji wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi za miesiąc lub miesiące, w których nie dopełniono obowiązku selektywnego zbierania odpadów komunalnych, o czym stanowi art. 6ka ustawy.

Jak wynika z treści uzasadnienia do ww. ustawy, dwukrotnie wyższa opłata za niesegregowanie odpadów ma na celu zachęcenie mieszkańców do prawidłowego, selektywnego zbierania odpadów komunalnych, a często w ogóle do podjęcia wysiłku selektywnego zbierania odpadów komunalnych. Powołano się również na to, iż „przeprowadzone ankiety, sygnały płynące od mieszkańców oraz od zarządców nieruchomości jednoznacznie wskazują kryterium cenowe jako najbardziej skuteczną metodę zachęty do prowadzenia selektywnej zbiórki odpadów przez mieszkańców”. Z takim stanowiskiem można polemizować, gdyż o ile stosowanie podwyższonej opłaty za nieprzestrzeganie ustawowych obowiązków jest uzasadnione, o tyle obarczanie nią wszystkich mieszkańców danej nieruchomości, nawet tych segregujących, budzi daleko idące zastrzeżenia. Zastosowano zasadę zbiorowej odpowiedzialności, co w odczuciu wielu osób jest krzywdzące i w konsekwencji może zniechęcać do segregacji.
W treści uzasadnienia znalazł się również zapis, iż niedopełnienie obowiązku selektywnego zbierania odpadów dotyczy tych właścicieli nieruchomości, którzy nie chcą selektywnie zbierać odpadów i np. notorycznie w pojemnikach na odpady zmieszane umieszczają odpady, które powinny być gromadzone selektywnie w pojemnikach na papier, metale i tworzywa sztuczne, szkło oraz odpady ulegające biodegradacji. Nie dotyczy to natomiast sytuacji, kiedy w wyniku pomyłki o charakterze incydentalnym dany odpad zostanie zdeponowany do nieodpowiedniego pojemnika. Niestety, po analizie ustawy (jak i przytoczonego w dalszej części artykułu orzecznictwa) należy uznać, że wytyczne te nie znalazły odzwierciedlenia w zapisach ustawowych i tym samym brak uregulowań prawnych normujących takie sytuacje.

Do ustawy nie wprowadzono również możliwości miarkowania stawki opłaty podwyższonej, w sytuacji, gdy odpady nie są zbierane selektywnie. Tym samym nawet dwukrotne, w danym miesiącu, naruszenie zasad prawidłowej segregacji skutkować może nałożeniem opłaty podwyższonej liczonej jak za cały miesiąc. Przy dużych społecznościach, np. zamieszkałych w zasobach spółdzielczych, w praktyce występują incydentalne przypadki niedochowania w pełni stuprocentowej segregacji, wynikające np. z omyłkowego wrzucenia śmieci do niewłaściwego kontenera.

Definicja selektywnej zbiórki odpadów

Pojęcie „selektywnego” gromadzenia odpadów wynika z treści art. 3 ust. 1 pkt 24 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, zgodnie z którym rozumie się przez to zbieranie, w ramach którego dany strumień odpadów, w celu ułatwienia specyficznego przetwarzania, obejmuje jedynie odpady charakteryzujące się takimi samymi właściwościami i takimi samymi cechami. 
Art. 23 ust. 1 ustawy o odpadach przewiduje również, że zasadą jest zbieranie odpadów w sposób selektywny. Ponadto stosowne regulacje dotyczące segregacji odpadów są zawarte w regulaminach utrzymania czystości i porządku obowiązującego na terenie poszczególnych gmin. Wynika to z faktu, iż to gminę obciąża obowiązek wynikający z art. 4 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy polegający na określeniu szczegółowych zasad utrzymania czystości i porządku na terenie gminy, w tym m.in. zasad dotyczących selektywnego zbierania odpadów.

Należy również pamiętać, że zapisy w regulaminach gmin stanowiące, iż uprawniony podmiot będzie odbierał wyłącznie odpady prawidłowo posegregowane, w sposób nieuprawniony ograniczają prawo właścicieli nieruchomości do pozbywania się odpadów komunalnych. Z przepisu art. 6r ust. 2d ustawy jednoznacznie wynika, że „w zamian za pobraną opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi gmina zapewnia właścicielom nieruchomości pozbywanie się wszystkich rodzajów odpadów komunalnych, przy czym rozumie się przez...