Definicja pomocy de minimis zawarta jest w Rozporządzeniu Komisji (UE) nr 1407/2013 z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis. To rodzaj wsparcia, które może zostać udzielone w wielu formach, np. dotacji, kredytów czy pożyczek udzielanych na preferencyjnych warunkach.
Przepisy o pomocy publicznej mają zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do przedsiębiorców, przy czym pojęcie przedsiębiorcy powinno być rozumiane bardzo szeroko, obejmuje ono bowiem wszelkie kategorie podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, niezależnie od ich formy prawnej i źródeł finansowania oraz bez względu na to, czy przepisy krajowe przyznają danemu podmiotowi status przedsiębiorcy. Przez działalność gospodarczą należy rozumieć, zgodnie z orzecznictwem TSUE, oferowanie towarów i usług na rynku. Pojęcie to dotyczy zarówno działalności produkcyjnej, jak i dystrybucyjnej oraz usługowej. Nie jest istotne występowanie zarobkowego charakteru działalności, w związku z czym działalność gospodarczą w rozumieniu unijnego prawa konkurencji prowadzić mogą także różnorodne podmioty typu non-profit, co ma szczególnie istotne znaczenie na gruncie przepisów spółdzielczych.
Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych celem działalności spółdzielni mieszkaniowych jest zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych obywateli i innych potrzeb członków spółdzielni i ich rodzin poprzez:
budowanie lub nabywanie budynków w celu ustanowienia na rzecz członków spółdzielczych lokatorskich praw do znajdujących się w tych budynkach lokali mieszkalnych,
budowanie lub nabywanie budynków w celu ustanowienia na rzecz członków odrębnej własności znajdujących się w tych budynkach lokali mieszkalnych lub lokali o innym przeznaczeniu, a także ułamkowego udziału we współwłasności w garażach wielostanowiskowych,
budowanie lub nabywanie domów jednorodzinnych w celu przeniesienia na rzecz członków własności tych domów,
udzielanie pomocy członkom spółdzielni w budowie przez nich budynków mieszkalnych lub domów jednorodzinnych,
budowanie lub nabywanie budynków w celu wynajmowania lub sprzedaży znajdujących się w tych budynkach lokali mieszkalnych lub lokali o innym przeznaczeniu.
Ponadto – zgodnie z art. 1 ust. 5 i 6 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych –
spółdzielnia może zarządzać nieruchomością niestanowiącą jej mienia lub mienia jej członków na podstawie umowy zawartej z właścicielem (współwłaścicielami) tej nieruchomości, jak również prowadzić inną działalność gospodarczą na zasadach określonych w odrębnych przepisach i w statucie, jeżeli działalność ta związana jest bezpośrednio z realizacją celu działalności spółdzielni. W świetle powyższych przepisów działalność spółdzielni należy uznać za działalność gospodarczą. Spółdzielnie mieszkaniowe mogą konkurować z innymi przedsiębiorcami prowadzącymi działalność na rynku budownictwa mieszkaniowego i zarządzania nieruchomościami. Jest to rynek otwarty, na którym funkcjonuje wielu przedsiębiorców, w tym także z innych państw członkowskich UE, a nabywca może dokonać wyboru podmiotu, z którym zawrze umowę o budowę/kupno lokalu. Dofinansowanie spółdzielni mieszkaniowej ze środków publicznych może ją uprzywilejować i wzmocnić jej pozycję w stosunku do innych przedsiębiorców prowadzących podobną działalność, zatem może również spowodować zakłócenie konkurencji na rynku unijnym.
Pomoc de minimis przy wykupie gruntu na własność
W odniesieniu do korzyści wynikającej z przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności, a także bonifikat stosowanych
na podstawie ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów (dalej ustawa o przekształceniu) na rzecz spółdzielni mieszkaniowych, UOKiK stoi na stanowisku, że spółdzielnie mieszkaniowe są beneficjentami pomocy de minimis jedynie w zakresie lokali użytkowych, których są właścicielami, wykorzystywanych do prowadzenia działalności gospodarczej. Natomiast korzyść związana z lokalami mieszkalnymi zajmowanymi przez najemców zarówno na podstawie spółdzielczego lokatorskiego, jak i spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, a także z garażami lub miejscami postojowymi w garażach wielostanowiskowych, nie stanowi dla spółdzielni pomocy de minimis. Podstawą powyższej interpretacji jest stanowisko Komisji Europejskiej, wyrażone w piśmie z dnia 7 kwietnia 2011 r. (COMPF3/AW-MS/jb*2011/035977) w toku postępowania notyfikacyjnego w sprawie indywidualnej bonifikaty od opłaty z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości dla spółdzielni mieszkaniowej w Bielsku Podlaskim. W przedmiotowym piśmie Komisja Europejska stwierdziła, że bonifikata dla spółdzielni mieszkaniowej związana z uzyskaniem własności nieruchomości zabudowanych budynkami mieszkalnymi nie stanowi pomocy publicznej w rozumieniu art. 107 ust. 1 Traktatu, ponieważ nie wpływa na wymianę handlową pomiędzy państwami członkowskimi. W ocenie Komisji bonifikata przyznawana jest jedynie w związku z istniejącymi lokalami mieszkalnymi, a wynikająca z bonifikaty korzyść musi być przekazana indywidualnym konsumentom – członkom spółdzielni mieszkaniowej. Korzyść ta zostanie na nich „przeniesiona” w przyszłości, ponieważ spółdzielnia, zbywając udziały w nieruchomości wspólnej, zastosuje cenę uwzględniającą bonifikatę. Ostateczni właściciele przekształcanego prawa do gruntu są więc z góry określeni, a rynek takiej transakcji jest ograniczony jedynie do członków spółdzielni, której budynki usytuowane są na gruncie, którego dotyczy przekształcenie. Bonifikata od opłaty za przekształcenie dla wcześniej określonej, ograniczonej grupy, składającej się wyłącznie z obecnych najemców lokali mieszkalnych, nie może mieć wpływu na wymianę handlową między państwami członkowskimi.
Z przytoczonego pisma Komisji Europejskiej wynika, że przepisy o pomocy publicznej nie mają zastosowania odnośnie do spółdzielni mieszkaniowej, jeżeli bonifikata jest jej udzielona w związku z lokalami wykorzystywanymi na cele mieszkaniowe, a przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości będzie dotyczyło wyłącznie spółdzielni i aktualnych najemców lokali mieszkalnych. Powyższe stanowisko stało się podstawą do przyjęcia, że korzyści wynikające z ustawy o przekształceniu dla spółdzielni mieszkaniowych nie stanowią pomocy de minimis, jeżeli związane są z udziałami w gruncie odpowiadającymi lokalom mieszkalnym.
Pomoc de minimis przy premii remontowej
W praktyce życia gospodarczego spółdzielnie realizują między innymi przedsięwzięcia remontowe, o których mowa w art. 2 pkt 3 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz o centralnej ewidencji emisyjności budynków (dalej: ustawa). Budynki będące przedmiotem planowanych przedsięwzięć remontowych spełniają warunek co najmniej 40-letniego użytkowania.
Zgodnie z art. 7 ustawy, w przypadku spełnienia określonych warunków, inwestorowi przysługuje premia na spłatę części kredytu zaciągniętego na realizację przedsięwzięcia remontowego. Natomiast w myśl art. 9 ust. 3 ustawy „jeżeli w budynku będącym przedmiotem przedsięwzięcia remontowego jest prowadzona przez inwestora działalność gospodarcza, premia remontowa jest udzielana jako pomoc de minimis na zasadach określonych w przepisach Unii Europejskiej”.
Pomoc de minimis ma swoje limity kwotowe w odniesieniu do jednego przedsiębiorstwa w okresie 3 lat podatkowych, tj. bieżącego roku i dwóch poprzedzających go lat. W tym okresie maksymalna jej kwota uzależniona jest od sektora, na jaki jest udzielana. Dla spółdzielni próg pomocy de minimis wynosi 200 tys. euro i w jego kontekście rozpatrywać należy ewentualną kumulację pomocy de minimis.
Z uwagi na powyższe ograniczenie istotna jest kwestia interpretacji przepisu art. 9 ust. 3 ustawy, tj. jak należy rozumieć pojęcie „prowadzenia w budynku przez inwestora działalności gospodarczej”, z zastrzeżeniem, że nie chodzi tu o przypadek opisany w ust. 2 tego artykułu. Jest to o tyle istotne, że w przypadku uznania, że spółdzielnia prowadzi taką działalność w budynku – otrzymana premia będzie pomocą de minimis, a ta jest limitowana.
W ustawie nie zostało zdefiniowane pojęcie prowadzenia działalności gospodarczej. Status prawny spółdzielni mieszkaniowych na tle ustawy może budzić wątpliwości zarówno pod kątem dopuszczalności określenia ich jako przedsiębiorców, jak i prowadzenia przez te spółdzielnie działalności gospodarczej, zwłaszcza w świetle poglądu, że działalnością gospodarczą jest w zasadzie wszelka działalność zarobkowa. Tymczasem spółdzielnie mieszkaniowe nie są tworzone dla osiągania zarobku; ich zasadniczy cel jest inny i został dokładnie określony w art. 1 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych1. Ponadto obowiązuje ogólna zasada ustawowa zakazująca spółdzielniom mieszkaniowym odnoszenia korzyści majątkowych kosztem swoich członków (art. 1 ust. 11 u.s.m.). Celem każdej spółdzielni mieszkaniowej jest zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych członków i ich rodzin przez dostarczanie samodzielnych lokali mieszkalnych lub domów jednorodzinnych oraz zaspokajanie innych potrzeb tych osób, np. przez dostarczanie im lokali o innym przeznaczeniu.
Spółdzielnia mieszkaniowa na podstawie art. 27 u.s.m. zarządza nieruchomością (budynkiem) w sposób, który polega na podejmowaniu decyzji i dokonywaniu czynności mających na celu zapewnienie racjonalnej gospodarki nieruchomością, a w szczególności: właściwej gospodarki ekonomiczno-finansowej nieruchomości; bezpieczeństwa użytkowania i właściwej eksploatacji nieruchomości; właściwej gospodarki energetycznej w rozumieniu przepisów prawa energetycznego; bieżącego administrowania nieruchomością; utrzymania nieruchomości w stanie niepogorszonym zgodnie z jej przeznaczeniem oraz uzasadnione inwestowanie w nieruchomość.
Członkowie spółdzielni są zobowiązani do ponoszenia opłat eksploatacyjnych (art. 4 u.s.m.), które mają pokrywać koszty związane z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w częściach przypadających na ich lokale oraz uczestniczenia w wydatkach związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni. Opłaty te są kalkulowane bez marży zysku. Powstaje zatem pytanie, czy tego rodzaju działalność spółdzielni mieszkaniowej należy określać jako działalność gospodarczą w rozumieniu art. 9 ust. 3 ustawy. W świetle tak ukształtowanego stanu prawnego i faktycznego spółdzielnia – wykonując swoje ustawowe obowiązki w budynku wielorodzinnym – nie prowadzi żadnej działalność gospodarczej, a tym samym otrzymana premia remontowa nie stanowi pomocy de minimis. O potwierdzenie tego stanowiska spółdzielnia mieszkaniowa zwróciła się do UOKiK.
W uzyskanej odpowiedzi UOKiK (pismo z 10 sierpnia 2023 r. znak DMP-5.52.51.2023) wskazał, że wsparcie spółdzielni mieszkaniowej, co do zasady, powinno być udzielane przy zastosowaniu przepisów o pomocy publicznej. W analizowanej sprawie należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że dofinansowanie ze środków publicznych termomodernizacji budynków stanowi pomoc publiczną jedynie w odniesieniu do lokali należących do spółdzielni mieszkaniowych, zajmowanych z tytułu spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu lub tytułu najmu, czy też lokali użytkowych, ponieważ w tym przypadku korzyść z dofinansowania odniesie sama spółdzielnia. W przypadku pozostałych lokali w budynkach, w których prowadzone są prace termomodernizacyjne, korzyść z tytułu dofinansowania termomodernizacji należy przypisać osobom fizycznym – właścicielom tych lokali lub osobom korzystającym ze spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu (oba prawa są zbywalne, dziedziczne i podlegają egzekucji i umożliwiają trwałe korzystanie z lokalu oraz rozporządzanie nim), a zatem dofinansowanie w tym zakresie nie będzie stanowiło pomocy publicznej.
Biorąc pod uwagę fakt, że spółdzielcze lokatorskie prawa do lokali stanowią zdecydowaną mniejszość w zasobach spółdzielni, jest to interpretacja bardzo korzystna dla spółdzielni mieszkaniowych. Tym samym spółdzielnie mogą realizować więcej zadań z dofinansowaniem zewnętrznym w ramach limitu pomocy de minimis w kwocie 200 tys. euro.
Na koniec należy wskazać, że 15 listopada 2022 r. Komisja zatwierdziła treść projektu rozporządzenia Komisji w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej w odniesieniu do pomocy de minimis. Projekt zawiera propozycje podniesienia limitu pomocy de minimis do kwoty 275 tys. euro w dowolnym okresie trzech lat podatkowych (art. 3 ust.2 projektu).
POLECAMY
