Ślimak jest rybą, czyli rzecz o węzłach cieplnych

Nowe przepisy dotyczące kontroli systemów ogrzewania

Pod koniec kwietnia 2023 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o charakterystyce energetycznej budynków, która rozszerzyła zakres okresowej kontroli systemów ogrzewania o systemy ze źródłami ciepła innymi niż kotły. W artykule 23. tej ustawy wprowadzono nową kontrolę polegającą na sprawdzeniu stanu technicznego systemu ogrzewania, z uwzględnieniem efektywności energetycznej źródeł ciepła oraz dostosowania ich mocy do potrzeb użytkowych, dla źródeł ciepła innych niż kotły, o nominalnej mocy cieplnej powyżej 70 kW. Kontrolę taką należy wykonać co najmniej raz na 3 lata, z tym że pierwszą kontrolę należało wykonać do 28 kwietnia 2024 r.

Węzeł cieplny a źródło ciepła

Najpopularniejsze systemy ogrzewania w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych są zasilane w ciepło za pośrednictwem węzłów cieplnych. Czy zatem te systemy ogrzewania z węzłami cieplnymi, z którymi mamy do czynienia w budynkach wielu wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych, podlegają tej kontroli?

Węzeł cieplny a prawo

I tu pojawia się problem. Zgodnie z zasadami wiedzy technicznej węzeł cieplny nie jest źródłem ciepła. Zgodnie z definicją węzła cieplnego zawartą w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 15 stycznia 2007 w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemów ciepłowniczych (Dz. U. 2007 Nr 16 poz. 92) węzeł cieplny to połączone ze sobą urządzenia lub instalacje służące do zmiany rodzaju albo parametrów nośnika ciepła dostarczanego z przyłącza oraz regulacji ilości ciepła dostarczanego do instalacji odbiorczych. Zadaniem węzłów cieplnych jest rozdział dostarczonego siecią ciepła do poszczególnych gałęzi odbiorczych, jak również miejscowa regulacja czynnika grzewczego.

Czy węzeł cieplny jest źródłem ciepła?

Węzeł cieplny nie jest miejscem, z którego pochodzi ciepło, nie jest źródłem ciepła, jest tylko zespołem urządzeń przetwarzających i dystrybuujących ciepło. W tym aspekcie węzeł cieplny nie jest źródłem ciepła i można by domniemywać, że skoro węzeł cieplny nie jest źródłem ciepła, to systemy ogrzewania w budynkach na nich bazujące nie podlegają pod wyżej wymieniony art. 23 ustawy o charakterystyce energetycznej budynków i nie trzeba ich poddawać okresowej kontroli, o której mowa w tym przepisie. Notabene takie stanowisko prezentuje szereg firm wytwarzających, przesyłających i sprzedających ciepło sieciowe.

Jednak jest to tylko ich własne stanowisko i interpretacja, które nie mają żadnej mocy prawnej i nie są wiążące dla żadnych organów. Ewentualnie tylko sąd powszechny mógłby pochylić się nad takim stanowiskiem, ale czy by je podzielił? Wątpliwe, bo w tym miejscu musimy przejść do interpretacji celowościowej znowelizowanego przepisu art. 23 ustawy o charakterystyce energetycznej budynków. Celem kontroli systemu ogrzewania jest ocena sprawności tego systemów i doboru wielkości źródła ciepła do wymogów grzewczych budynku oraz ocena jego zdolności do optymalizacji działania. A wszystko po to, aby ograniczać konsumpcję energii poprzez usprawnienie działania urządzeń technicznych wytwarzających, przetwarzających, przesyłających i konsumujących energię, bo taki jest cel unijnych regulacji.

W sukurs takiemu podejściu przychodzi znowelizowane rozporządzenie wykonawcze do wyżej omawianego przepisu ­prawa – Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 14 marca 2023 r. (Dz. U. 2023 poz. 729) zmieniające rozporządzenie w sprawie wzorów protokołów kontroli systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji. Rozporządzenie to w zakresie swojej regulacji wdraża dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków. W tym rozporządzeniu, we wzorze protokołu kontroli systemu ogrzewania, węzeł cieplny jest wymieniony jako źródło ciepła.

Reasumując, należałoby rozumieć, że na potrzeby dyrektywy unijnej w sprawie charakterystyki energetycznej budynków oraz naszej ustawy o charakterystyce energetycznej budynków, implementującej tę dyrektywę do naszego prawodawstwa, przyjęto, że węzeł cieplny jest źródłem ciepła. Takie też stanowisko reprezentuje Ministerstwo Rozwoju i Technologii, stwierdzając, że definicja węzła cieplnego, określona w przytaczanym wcześniej rozporządzeniu Ministra Gospodarki w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemów ciepłowniczych, nie wyklucza możliwości traktowania węzła cieplnego jako źródła ciepła na gruncie przepisów ustawy o charakterystyce energetycznej budynków.

I tak jak ten ślimak na potrzeby stosowania określonych przepisów stał się rybą, tak i węzeł cieplny na potrzeby stosowania przepisów ustawy o charakterystyce energetycznej budynków jest źródłem ciepła. Podkreślam, na potrzeby tej konkretnej ustawy, w aspekcie stosowania przepisów artykułu 23 mówiącego o okresowych kontrolach w zakresie systemu ogrzewania.

Kto może wykonywać kontrole ogrzewania?

Kontrole systemów ogrzewania mogą wykonywać wyłącznie osoby, które posiadają:

1. uprawnienia budowlane w specjalności instalacyjnej lub
2. kwalifikacje wymagane przy wykonywaniu dozoru nad eksploatacją urządzeń wytwarzających, przetwarzających, przesyłających i zużywających ciepło oraz innych urządzeń energetycznych – uprawnienia grupy 2.

Osoby te muszą być wpisane do wykazu zamieszczonego w centralnym rejestrze charakterystyki energetycznej budynków. Rejestr ten jest dostępny na stronie internetowej Ministerstwa Rozwoju i Technologii pod adresem WWW: ­https://­rejestrcheb.mrit.gov.pl

Protokół kontroli systemu ogrzewania

Protokół sporządza się z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego, w którym prowadzony jest centralny rejestr charakterystyki energetycznej budynków.

Kontrolujący przekazuje zlecającemu kontrolę protokół w postaci:

1. papierowej, opatrzony numerem nadanym w centralnym rejestrze charakterystyki energetycznej budynków oraz podpisem osobistym osoby przeprowadzającej kontrolę lub
2. elektronicznej, opatrzony numerem nadanym w centralnym rejestrze charakterystyki energetycznej budynków oraz kwalifikowanym podpisem elektronicznym, lub podpisem zaufanym osoby przeprowadzającej kontrolę.
    

Co zawiera protokół kontroli systemu ogrzewania?

Protokoły kontroli systemu ogrzewania zawierają:

1. dane identyfikacyjne budynku,
2. dane identyfikacyjne systemu,
3. ocenę sprawności systemu,
4. zalecenia określające zakres i rodzaj robót budowlano- -instalacyjnych, które poprawią efektywność energetyczną systemu,
5. oświadczenie osoby, która sporządziła protokół ­kontroli systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji, że dokument został wygenerowany z centralnego rejestru charakterystyki energetycznej budynków.

Właściciel lub zarządca budynku jest obowiązany do przechowywania protokołów kontroli systemu ogrzewania/systemu klimatyzacji przez okres użytkowania budynku.

Niewykonanie kontroli ogrzewania

A co, jeśli nie wykonamy takiej kontroli systemu ogrzewania, o której mowa w art. 23 ustawy o charakterystyce energetycznej budynków? Zgodnie z art. 41 ust. 1 pkt 5 tej ustawy, kto nie wykonuje obowiązku wykonania okresowej kontroli systemu ogrzewania, podlega karze grzywny. Orzekanie w tych sprawach następuje na podstawie przepisów ustawy Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.