Instalacje gazowe i przewody kominowe – działania w obszarze ich utrzymania, możliwe błędy i ich konsekwencje, w tym katastrofy budowlan

Obowiązki właścicieli i zarządców dotyczą nie tylko realizowania okresowych kontroli stanu technicznego, które mają przeciwdziałać negatywnym skutkom upływu czasu. Osoby odpowiedzialne za budynki powinny jednak być również przygotowane na prowadzenie czynności sprawdzających w sytuacjach kryzysowych. Wynika to z faktu, że w czasie swojego użytkowania wszystkie obiekty budowlane są narażone na różnego rodzaju niszczące oddziaływania, w tym związane z działaniem sił natury. Mogą one prowadzić do powstania nawet znacznych uszkodzeń, które będą miały istotny wpływ na bezpieczeństwo osób przebywających w budynku. W ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j.: Dz. U. z 2024 r., poz. 725 z późn. zm.), w art. 61 pkt 2 wskazano, że gdy wystąpią czynniki zewnętrzne negatywnie oddziałujące na obiekt, związane z działaniem człowieka czy z wpływem sił natury, jak wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne, osuwiska ziemi, zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, pożary lub powodzie, w wyniku których następuje bądź potencjalnie może nastąpić uszkodzenie obiektu budowlanego lub bezpośrednie zagrożenie takim uszkodzeniem, mogące spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub środowiska, to właściciel lub zarządca obiektu budowlanego będzie zobowiązany do podjęcia stosownych działań, aby zapewnić bezpieczną eksploatację obiektu.

Mając na uwadze różnego rodzaju możliwe sytuacje mające wpływ na kwestie bezpieczeństwa, zasadne jest przeprowadzenie analizy regulacji ustawowych oraz innych dyspozycji prawnych znajdujących się w aktach wykonawczych, aby mieć pełny obraz właściwej budowy i zastosowania instalacji gazowych oraz przewodów kominowych. Ponadto przedstawione zostaną ciążące na właścicielach, zarządcach oraz użytkownikach obowiązki, a także warunki odpowiedniego użytkowania przedmiotowych elementów budynku. W celu zobrazowania możliwych konsekwencji zaniedbań i niefrasobliwości osób odpowiedzialnych za obiekt budowlany zaprezentowane zostaną przykłady błędów oraz konsekwencji takich działań.

Przewody kominowe (dymowe, spalinowe i wentylacyjne) jako podstawowy element wyposażenia obiektu budowlanego

W ustawie Prawo budowlane nie zamieszczono definicji żadnych elementów budynków, w tym także ich wyposażenia instalacyjnego. W związku z powyższym, aby móc dokładnie określić cechy poszczególnych części budynku, należy sięgnąć do przepisów zawartych w aktach wykonawczych do Prawa budowlanego. Powyższe dotyczy również przewodów kominowych. Zgodnie z dyspozycjami § 50–51 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j.: Dz. U. z 2022 r., poz. 1225 z późn. zm.), budynek i pomieszczenia, w których są zainstalowane paleniska na paliwo stałe lub komory spalania z palnikami na paliwo płynne bądź gazowe, powinny mieć przewody kominowe do odprowadzania dymu i spalin. Ponadto powinny mieć przewidzianą odpowiednią wentylację lub zaprojektowaną klimatyzację, stosownie do ich przeznaczenia.

Dokładne definicje i zestawienie wyżej wymienionych elementów budynku przedstawiono w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (Dz. U. z 1999 r. Nr 74, poz. 836 z późn. zm.). W § 3 pkt 18–22 wyżej wspomnianego rozporządzenia zostało ustalone, jak należy klasyfikować przewody i kanały kominowe:

• przewody dymowe – przewody wraz z ich wyposażeniem, służące do odprowadzania dymu z palenisk opalanych paliwem stałym do kanałów dymowych,
• przewody spalinowe – przewody wraz z ich wyposażeniem, służące do odprowadzania spalin z palenisk opalanych paliwem gazowym lub olejowym do kanałów spalinowych,
• kanały dymowe – kanały wykonane w ścianach budynku lub przybudowane do tych ścian, wraz z ich wyposażeniem, służące do odprowadzania dymu ponad dach,
• kanały spalinowe – kanały wykonane w ścianach budynku lub przybudowane do tych ścian, wraz z ich wyposażeniem, służące do odprowadzania spalin ponad dach,
• kanały wentylacyjne – kanały wykonane w ścianach budynku lub przybudowane do tych ścian, wraz z ich wyposażeniem, służące do odprowadzania zanieczyszczonego powietrza z pomieszczeń.

Co oczywiste, systemy wentylacji i odprowadzania spalin (ewentualnie dymu, choć obecnie podczas projektowania raczej sporadycznie zakłada się źródła ogrzewania zasilane kotłami na paliwa stałe lub montaż kominków) nie mogą być kształtowane dowolnie i podlegają szczegółowym uregulowaniom. Rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, odwołując się do wskazówek właściwych polskich norm, sprecyzowało najistotniejsze zasady, którymi powinny kierować się projektanci przy projektowaniu oraz osoby kontrolujące przy późniejszemu sprawdzaniu przewodów komi...